Wiktor Czajewski, urodzony 10 czerwca 1857 roku w Ostrołęce, był postacią, która znacząco wpłynęła na polski krajobraz literacki i prasowy w swoim czasie.
Jako literat, dziennikarz oraz historyk, Czajewski miał szeroką działalność, którą realizował poprzez wydawanie gazet i prowadzenie własnej drukarni prasowej.
Jego badania nad kurpiowską Puszczą Zieloną dostarczyły wiedzy o bogatej kulturze i historii tego regionu, przyczyniając się do ich popularyzacji.
Wiktor Czajewski zmarł 22 kwietnia 1922 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskim dziedzictwie kulturowym.
Życiorys
Wiktor Czajewski pochodził z rodziny o administracyjnym profilu, ponieważ był synem urzędnika powiatowego z Ostrołęki, Michała Czajewskiego oraz Anieli z Doberskich. Wczesne lata swojej edukacji spędził w Królewcu, a jego dalsze kształcenie miało miejsce w latach 1877–1880 na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już w Krakowie zainicjował działalność literacką, która przyniosła mu uznanie, dzięki czemu w latach 1878–1879 zdobył nagrody na konkursie zorganizowanym przez fundację ks. Czartoryskich za swoje prace dotyczące historii.
W 1897 roku przeniósł się do Łodzi, gdzie 1 grudnia tego samego roku zainicjował wydawanie „Rozwoju”, dziennika drukowanego przez S. Dębskiego. Już w 1898 roku podjął decyzję o założeniu własnej drukarni, a 22 lutego 1899 roku uzyskał na nią koncesję. Zainwestował w sprzęt, przeznaczając na jego zakup 8 000 rubli, co pozwoliło mu nabyć dwie prasy ręczne oraz duże ilości czcionek.
Właścicielami drukarni ustanowił J. Grabowskiego, z którym szybko się rozstał, co doprowadziło do zadłużenia zakładu, które ostatecznie zostało przejęte przez G. Koń. Czajewski nie poddał się jednak tym trudnościom; nabył nową drukarnię przy ul. Piotrkowskiej 111, w której w 1906 roku zainstalował maszynę rotacyjną. W przededniu I wojny światowej przeniósł ją na Przejazd 8, dzisiejszą ul. J. Tuwima, prowadząc ją wraz z synem Tadeuszem, który po 1922 roku stał się jej jedynym właścicielem. Niestety, jego zarządzanie nie przyniosło drukarni szczęścia – wkrótce doprowadziło ją do bankructwa, według informacji M. Laskowskiego.
Czajewski był nowatorem w swojej dziedzinie; w 1919 roku jako pierwszy w Łodzi wyposażył swoją drukarnię w dwa linotypy, które nabył w Poznaniu. W jego ofercie znalazły się różnorodne publikacje, w tym albumy, dzieła naukowe oraz tytuły prasowe takie jak „Rozwój” i „Goniec Wieczorny”. Jako wielokrotny autor, redaktor i wydawca, miał ogromny wpływ na życie kulture miasta. W grudniu 1903 roku leżał u podstaw powołania Łódzkiego Towarzystwa Teatralnego, a w trudnych czasach, gdy działalność „Rozwoju” została wstrzymana, drukował „Gazetę Wieczorną” dla swoich prenumeratorów w latach 1914–1915.
Oprócz pracy w branży wydawniczej, Czajewski interesował się również historią i etnografią Kurpiów. Owocem jego badań był artykuł opublikowany w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1881 roku. Napisał także powieść historyczną pt. „Na kurpiowskim szlaku” pod pseudonimem Antoniego Chleboradzkiego oraz dramat „Kurpiki”. Po zakończeniu swojego życia został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi.
Twórczość
W dorobku literackim Wiktora Czajewskiego znajduje się wiele znaczących dzieł, które odzwierciedlają zarówno jego pasję do historii, jak i miłość do kultury polskiej. Poniżej przedstawiamy listę wybranych publikacji:
- Kaszubi: kilka słów o ich życiu i poezyi, Warszawa 1883 (wersja cyfrowa Polona),
- Mikołaj Rej z Nagłowic na sejmach, Warszawa: T. Paprocki, 1885,
- Historya literatury czeskiej od czasów Odrodzenia do chwili bieżącej, Warszawa: Przegląd Tygodniowy, 1886,
- Powieść oryla: sielanka, Warszawa: Tygodnik Powszechny, 1887,
- Rys dziejów naszych. Polska za Piastów, Warszawa: Tygodnik Powszechny, 1887,
- Rzecz niedowiedziona: czy ogon należy do psa, czy pies do ogona? Komedya historyczna w 4 aktach wierszem, Warszawa 1887,
- Willanów, Czerniaków, Morysin, Gucin, Natolin: wraz ze szczegółowym spisem 1000 obrazów z galeryi willanowskiej. Ilustrowany przewodnik po Warszawie i okolicach, Warszawa: W. Czajewski, 1893,
- O pocałunku: pędzlem i piórem, Warszawa 1893,
- Przewodnik po Wilanowie, Warszawa 1895,
- Katedra św. Jana w Warszawie. W 100 rocznicę zamienienia kolegjaty na katedrę, Warszawa 1899,
- Na kurpiowskim szlaku. Powieść historyczna z XVII w. (w trzech tomach), tom 1, tom 2, tom 3; Warszawa: Red. „Gazety Polskiej”, 1900,
- Smok. Powieść współczesna w 2-ch tomach, tom 1, tom 2; Warszawa: Rozwój, 1901,
- Willanów, Łódź 1903,
- Szkice teatralne, Łódź 1907,
- Kraków: rys historyczny do połowy 17 wieku, Łódź: Wydawnictwo Dziennika „Rozwój”, 1909,
- Kraków, Łódź: „Rozwój” 1910,
- Za kraj, za wolność, za honor, za cześć! Pamiątka setnej rocznicy zgonu Tadeusza Kościuszki 1817–1917, Łódź 1917,
- Jak kochał ojczyznę Kościuszko. Pamiątka setnej rocznicy zgonu, Warszawa 1917,
- Kochany bracie chłopie i obywatelu!, Łódź 1917.
Źródło:
Przypisy
- Czajewski, Wiktor (1857–1922). [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. alpha.bn.org.pl/. [dostęp 18.03.2015 r.]
- Jerzy Kijowski, Z dziejów badań nad historią Puszczy Zielonej (wybrane zagadnienia), „Zeszyty Naukowe OTN”, z. 7, 1993 r., s. 104.
- Elżbieta Zielińska, Wpisani w historię: słownik biograficzny województwa ostrołęckiego, Ostrołęka 1990 r., s. 40-41.
- Elżbieta Zielińska, Dawni badacze Kurpiowszczyzny, Ostrołęka 1989 r., s. 9.
Oceń: Wiktor Czajewski