Zofia Niedziałkowska

---

Życiorys

Urodzona w Ostrołęce, Zofia Niedziałkowska wywodziła się z rodziny inteligenckiej, która miała głębokie tradycje patriotyczne. W czasie I wojny światowej, w obawie o bezpieczeństwo, wraz z rodziną uciekła w głąb Rosji w ramach bieżeństwa. Powróciła do kraju w listopadzie 1918 roku, co stanowiło dla niej nowy początek w odrodzonej Polsce.

Po powrocie z Rosji, Zofia ukończyła szkołę średnią, a konkretnie 8-klasowe gimnazjum w Łomży. W 1929 roku zrealizowała swoje marzenia edukacyjne, kończąc studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zaangażowanie w stowarzyszeniach społecznych oraz charytatywnych ujawniało się już w czasie studiów, co jednocześnie podkreślało jej aktywną postawę wśród społeczności lokalnych.

Po zakończeniu edukacji wróciła do Ostrołęki, gdzie ówczesny burmistrz miasta zaproponował jej stworzenie archiwum miejskiego oraz opracowanie monografii dotyczącej miasta. Zofia zrealizowała to ambitne zadanie w ciągu zaledwie dwóch lat, co stało się ważnym wkładem w historię Ostrołęki.

W latach trzydziestych XX wieku przeniosła się ponownie do Warszawy, gdzie jeszcze przed wybuchem II wojny światowej pracowała w redakcji „Słownika Geograficznego Państwa Polskiego”. W czasie wojny zaangażowała się w tajne nauczanie i społeczną działalność, a także wstąpiła do Armii Krajowej. W 1944 roku była przez kilka tygodni więziona w niemieckim obozie w Pruszkowie, co było doświadczeniem traumatycznym, ale niepowstrzymującym jej dla dalszej pracy na rzecz lokalnej społeczności.

Po zakończeniu wojny przez niemal dwie dekady uczyła historii i geografii w liceum ogólnokształcącym w Zdunach, nieustannie przyczyniając się do kształcenia kolejnych pokoleń młodych ludzi. Była aktywnym członkiem wielu towarzystw naukowych i społecznych, które miały siedziby w Ostrołęce, Warszawie oraz Łowiczu, gdzie osiedliła się w 1960 roku. Po 1973 roku skupiła się na działalności naukowej, koncentrując się na zbieraniu i dokumentowaniu historii swojej rodzinnej Ostrołęki.

Kilka ostatnich lat swojego życia spędziła w Warszawie, ale nigdy nie zapomniała o swoich korzeniach, utrzymując bliskie kontakt z Ostrołęką. Po jej śmierci, została pochowana na cmentarzu parafialnym w Ostrołęce, co niechybnie podkreśla jej nierozerwalne związki z miejscem, w którym się urodziła i spędziła znaczną część swojego życia.

Odznaczenia

Wśród licznych wybitnych odznaczeń, jakie zdobyła Zofia Niedziałkowska, można wymienić kilka kluczowych wyróżnień, które świadczą o jej ogromnym dorobku oraz wpływie na lokalną społeczność.

• tytuł Honorowego Obywatela Miasta Ostrołęki (1973),
• Złoty Krzyż Zasługi (1973),
• Złota Odznaka ZNP (1976),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977),
• odznaka za zasługi dla województwa ostrołęckiego (1978),
• dyplom honorowy ministra kultury i sztuki za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury (1980),
• odznaka ZNP za tajne nauczanie (1985),
• Honorowy Członek Towarzystwa Przyjaciół Ostrołęki (1986),
• złota odznaka za zasługi dla miasta Ostrołęki (pośmiertnie).

Jej dziedzictwo zostało również utrwalone w postaci instytucji i miejsc, które noszą jej imię. W Ostrołęce można znaleźć Szkołę Podstawową nr 5, ulicę oraz jedno z rond nazwane na jej cześć. Dodatkowo, przy budynku Zespołu Kolegiów Nauczycielskich znajduje się tablica, która upamiętnia Zofię Niedziałkowską i jej nieocenioną rolę w upowszechnianiu kultury oraz edukacji w regionie.

Dorobek naukowy

Zofia Niedziałkowska była wybitną postacią, która znacząco przyczyniła się do rozwoju i promocji kultury miasta Ostrołęki oraz okolic. W jej dorobku naukowym wyróżnia się przede wszystkim monografia poświęcona miastu Ostrołęka. Pierwsza edycja tej książki nosząca tytuł Ostrołęka. Dzieje miasta ujrzała światło dzienne w 1967 roku, a następne wydania ukazały się w latach 1975, 1979 oraz 2002, już po śmierci autorki.

Warto wspomnieć, że poza monografią Ostrołęki, Zofia Niedziałkowska opublikowała także szereg innych znaczących prac. Do najważniejszych z nich należą:

• Puszcza Zielona. Bory Ostrołęckie (1981),
• Obraz rzemiosła ostrołęckiego w okresie Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939) (1985),
• Kurpie. Bory Ostrołęckie (1988).

Upamiętnienie

Od 2005 roku Zofia Niedziałkowska jest patronką rondu usytuowanego w Ostrołęce. W uznaniu jej zasług, jej imieniem nazwano również Szkołę Podstawową nr 5 w tym mieście.

W 2016 roku, Związek Kurpiów podjął działania zmierzające do nazwania ulic we wsiach oraz miastach w regionie, przyjmując za priorytet nadawanie imienia ważnych postaci historycznych dla regionu, w tym Niedziałkowskiej.

W 2024 roku, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Ostrołęce odbyła się wystawa poświęcona Zofii Niedziałkowskiej, nosząca tytuł „Przywróciła pamięć miastu…”. Była to część projektu „Ostrołęczanie: cykl spotkań”, który była realizowany przez bibliotekę w ścisłej współpracy z Stowarzyszeniem „Kulturalni-Poczytalni”, oraz innymi organizacjami partnerskimi.

---

Oceń: Zofia Niedziałkowska

---